ΤΟ ΣΠΑΘΙ ΜΟΥ, ΕΙΡΗΝΗ!

• 2025.11.27
• Αναστάσιος Μάνθος, Ταξίαρχος Π.Α. ε.α. ιατρός, Ομότιμος καθηγητής Ιατρικής, πρώην Πρύτανης Α.Π.Θ.

Στις 8 Νοεμβρίου, ημέρα Σάββατο και ώρα 11:00, στην Λέσχη Αξιωματικών Φρουράς Θεσσαλονίκης, έγινε από τις εκδόσεις Παπαζήση η παρουσίαση του βιβλίου του συναδέλφου Αρχιάτρου Γεωργίου Λ. Σακαγιάννη, με τον πολυδύναμο τίτλο:

• «Το σπαθί μου. Ειρήνη!»
• «Ο ελληνικός βετερανικός εικοστός αιώνας».
  • Έλλην απόστρατος αξιωματικός.
  • Κοινωνική και πολιτική τοποθέτηση από τον Μεσοπόλεμο στη Μεταπολίτευση.
  • Ομόκεντροι και παράκεντροι βετερανικοί κύκλοι

Την εκδήλωση προήδρευε ο δημοσιογράφος Παντελής Σαββίδης και ομιλητές ήταν αλφαβητικά οι :

• Βλασίδης Βλάσης Ιστορικός Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας,
• Δορδανάς Στράτος Ιστορικός Αναπληρωτής Καθηγητής Α.Π.Θ.,
• Κωστάκογλου Σωτήρης Αντιστράτηγος ε.α.,
• Μάνθος Αναστάσιος Ταξίαρχος ε.α. ιατρός, πρώην Πρύτανης ΑΠΘ, και ο
• Μηταφίδης Τριαντάφυλλος Γραμματέας του ΣΦΕΑ.

Διαχρονικά, η προσωπικότητα και η πνευματική διαδρομή του συγγραφέα, αφενός μεν υπηρετεί με πλήρη επάρκεια την στρατιωτική ιατρική, η οποία αποτελεί και τον κύριο άξονα της εργασιακής του άσκησης, αλλά ταυτόχρονα υπηρετεί και την ακαδημαϊκή συμμετοχική του δράση στον επιστημονικό τομέα της Πολιτικής Ιστορίας, την οποία διακονεί με αφοσίωση και επιτυχία, όντας διδάκτορας του επιστημονικού αυτού γνωστικού αντικειμένου.

Παραθέτω το προσωπικό του σχόλιο σε μένα για το μέγεθος του βιβλίου, ότι δηλαδή, εάν χρησιμοποιούσε ολόκληρο το υλικό που συνέλεξε, τότε το ήδη ογκώδες περί ού ο λόγος βιβλίο που παρουσιάζουμε, θα ήταν τουλάχιστον διπλάσιο σε μέγεθος, αλλά υποθέτω ότι κατίσχυσε «το ουκ εν τω πολλώ το ευ». Όμως, το γεγονός αυτό τεκμηριώνει το αντίστοιχα ογκώδες έργο που κατέβαλε ο συγγραφέας για την συλλογή των ιστορικών στοιχείων, την αξιολόγησή τους, την συσχετιστική κριτική τους ανάλυση, το κύριο συμπερασματικό απόσταγμά τους, και τελικά την παρουσίασή τους.

       Ακαδημαϊκότητα

Μια λεπτομέρεια εντυπωσιακή, η οποία προσδίδει στο βιβλίο ιδιαίτερη ακαδημαϊκή αξία, είναι ότι πρόκειται για την συγγραφική επέκταση του διδακτορικού του έργου, το οποίο κρίθηκε με απόλυτη επιτυχία από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, με βάση τα ακαδημαϊκά δεδομένα της κριτικής αποδοχής ενός πρωτότυπου και καινοτόμου πνευματικού ακαδημαϊκού έργου.

Συγγραφικός λόγος & γραφή

Ο συγγραφικός του λόγος έχει στοιχεία που αιφνιδιάζουν και τα οποία δεν τα συναντά κανείς συχνά στην τρέχουσα καθημερινότητα. Τα πιο εμφανή χαρακτηριστικά του λόγου του είναι:

1. Η απροϋπόθετη παρρησία, η οποία κατά την γνώμη μου αποτελεί ταυτοτικό χαρακτηριστικό.
2. Η αυτοδύναμη έκφραση, βασιζόμενη σε διαμορφωμένες θέσεις, οι οποίες εμφορούνται από ανεπιφύλακτη και ισχυρή αυτοπεποίθηση, σε συνδυασμό με έντονο και εμφανές βάθος παιδευτικής υποδομής.
3. Η θεωρητική και η πρακτική κατάρτιση του συγγραφέα σε αρχές, αξίες, πολιτισμό, και αντιλήψεις ζωής.

      Κριτική του τίτλου του βιβλίου

Δεν μπορώ να μην αναφερθώ σχετικώς αναλυτικά στον τίτλο του βιβλίου, ο οποίος είναι καινοτόμος, ευρηματικός, θεματικά ταιριαστός και με σαρκαστικό χιούμορ. Μου φάνηκε ιδιαίτερα πρωτότυπη και εύστοχη η επιλογή της ατάκας «Το σπαθί μου, Ειρήνη» του κλασικού κινηματογραφικού έργου «Ένας ήρωας με παντόφλες». Όπως θα θυμάστε, ιδίως οι παλαιότεροι, πρωταγωνιστής ήταν ο αθάνατος ηθοποιός Βασίλης Λογοθετίδης, στον ρόλο ενός αποστράτου στρατηγού, με σενάριο και σκηνοθεσία του αξεπέραστου Αλέκου Σακελάριου και μουσική του μοναδικού Μάνου Χατζιδάκη.

         Στόχος του κινηματογραφικού έργου

Στόχος της ταινίας, που ισχύει και σήμερα, είναι η διακωμώδηση ενός βετεράνου στρατηγού, για τον οποίον ετοιμάζεται η τιμητική κατασκευή του ανδριάντα του. Όμως ο πραγματικός σκοπός των επισπευδόντων ήταν να λειτουργήσει ως εργαλείο κατάχρησης και τελικά οικειοποίησης ενός μεγάλου χρηματικού ποσού, από άτομα του περιβάλλοντός του, εν αγνοία του.

Το σενάριο

Εύλογα υποθέτω ότι οι περισσότεροι από μας έχουμε απολαύσει την εκπληκτική ερμηνεία του Λογοθετίδη, με βάση ένα σενάριο, το οποίο αναδείκνυε την περιφρόνηση του κράτους και την αδιαφορία του για την αξιοπρεπή διαβίωση ενός αποστράτου, η οποία φθάνει στο σημείο να απαιτεί ακόμη και το ξεπούλημα του κατά τον ίδιο «ηρωϊκού» του ξίφους και των παρασήμων του, ώστε να βρει τα χρήματα για την επιβίωση της οικογένειάς του, η ένδεια της οποίας έφθασε στο να μην μπορεί να αγοράσει ακόμη και φάρμακα για την θυγατέρα του.

Η τραγικότητα κορυφώνεται όταν γίνεται σαφές ότι η δημιουργία του «ανδριάντα», είχε αποκλειστικά και μόνο παράνομα και ανήθικα οικονομικά κίνητρα, τα οποία δεν είχαν καμιά σχέση με το υποτιθέμενο ένδοξο παρελθόν του απόστρατου στρατηγού, αλλά ήταν απλά ένα κακοποιητικό εφεύρημα για την υφαρπαγή μεγάλου χρηματικού ποσού από τον κρατικό κορβανά.

Τα δύο πρώτα μέρη του τίτλου

Είναι σαφές ότι η περίπτωση αυτή δεν αποτελεί γενικότητα με κάποιες εξαιρέσεις, αλλά αποτελεί μια σαφή εξαιρεσιακή σεναριογραφική επικέντρωση, που αφορά έναν απόστρατο. Βέβαια, ο σαρκασμός και η αντίφαση είναι εμφανή. Υπονοούν την μεγάλη αβελτηρία του κράτους απέναντι στους αποστράτους.

Επί της ουσίας το περιεχόμενο του βιβλίου εκπροσωπείται με πληρότητα από τον υπότιτλο του βιβλίου, δηλαδή «Ο ελληνικός βετερανικός εικοστός αιώνας», ευρισκόμενος όμως πάντα υπό την απειλή της αναξιοπρεπούς και καταθλιπτικής ένδειας.

Το τρίτο μέρος του τίτλου

Το τρίτο μέρος του τίτλου φανερώνει και την βαθιά πολυπλοκότητα του εγχειρήματος του συγγραφέα, ο οποίος έπρεπε να υλοποιήσει τις τρεις δεσμεύσεις του τίτλου του βιβλίου, από το τεράστιο χαοτικό τεκμηριωτικό υλικό, το οποίο κατά κανόνα ανθίσταται σθεναρά στην αποχαοτικοποίηση και δυσκολεύει εξαιρετικά την εντόπιση μοτίβων, τα οποία καταρχήν καταγράφονται και εν συνεχεία μελετούνται, συγκρίνονται και κωδικοποιούνται, ώστε να δημιουργούν αποτελέσματα και συμπεράσματα.

Αξιολογικές θέσεις

Είναι γεγονός ότι ο συγγραφέας τοποθετείται με αυτοπεποίθηση απέναντι στην χαοτικότητα του υπό επεξεργασία τεκμηριωτικού υλικού του. Το γεγονός αυτό, το εκφράζει χωρίς αμφισημίες και απογωνιοποιήσεις, δείχνοντας ότι εννοεί αυτό που πιστεύει και ότι πιστεύει αυτό που εννοεί. Αυτό δεν αποτελεί συνήθη πρακτική του καθημερινού, αλλά κυρίως, του γραπτού και μάλιστα συγγραφικού λόγου.

Σε μια τέτοια διαδικασία βιβλιοκριτικής, με τα παραπάνω χαρακτηριστικά, οφείλει να είναι κανείς εξελεγκτικά νηφάλιος και ισόρροπος αποτιμητής, αποδίδοντας από την μια πλευρά εύσημα, αλλά και από την άλλη όλες τις πιθανόν συμπαρομαρτούσες αβελτηρίες.

Γενική θεώρηση του βιβλίου

Βλέποντας κανείς τα εμφανή σημειολογικά στοιχεία στην πρώτη επαφή με το βιβλίο, καταγράφει τον μεγάλο, αλλά ευανάγνωστο όγκο του (σχεδόν 650 σελίδες), έναν, όπως ειπώθηκε προηγουμένως, πολλά σημαίνοντα τίτλο («Το σπαθί μου Ειρήνη!») και ακόμη έναν υποσημαίνοντα υπότιτλο («Ο ελληνικός βετερανικός εικοστός αιώνας»), καθώς και ένα αναλυτικό επεξηγηματικό αρθρωτό δεύτερο υπότιτλο που περιλαμβάνει,

1. «Έλλην απόστρατος αξιωματικός.
2.  Κοινωνική και πολιτική τοποθέτηση, από τον Μεσοπόλεμο στη Μεταπολίτευση.
3.  Ομόκεντροι και παράκεντροι βετερανικοί κύκλοι». Όλα αυτά δημιουργούν ένα εμφανές αναπεπταμένο συναφές ποικιλόμορφο θεματολόγιο.

Συνδεσιμότητα πρωτογενούς υλικού

 Το αρχικό ερώτημα είναι το πώς συνδέονται όλα αυτά, και ποια είναι η ποσοτική συμμετοχή τους στο τελικό διά ταύτα. Η απορία αυτή μπορεί να λειτουργεί κριτικά και προβληματικά, που θα μπορούσε σε κάποιον επιπολής κριτικίζοντα να ξιφουλκήσει πρόωρα και χωρίς μέτρο. Όμως στην ουσία λειτουργεί μόνο θετικά, ως πειστική πρόκληση ανάγνωσης, για να διαπιστώσει κανείς πώς όλη αυτή η ποσότητα και η εκ πρώτης όψεως χαοτική ποικιλότητα, καταλήγει αναλογικά, καταλογικά, διαλογικά και συλλογικά στο διά ταύτα, δηλαδή στην αλληλεπίδραση, αλλά και στην ετεροεπίδραση, με την εξαιρετικά χρήσιμη κριτική ανάλυση και συσχετιστική συμπερασματολογία.

Κριτική των εργαλείων λόγου

Καταρχήν, εννοιακά και συντακτικά το βιβλίο διαθέτει συνθετική πολυθεματικότητα, αντίστοιχη της κοινωνικής πολυπλοκότητας και αλληλεπίδρασης, την οποία και προσμέτρησε.

Υπάρχουν ετερογενή θέματα, τα οποία όμως, στην ροή του βιβλίου, τελικώς απαρτιώνονται, εννοιολογικά, αιτιολογικά, ερμηνευτικά και τελεολογικά. Τελικώς πράγματι εντυπωσιάζει και ξενίζει η θεματική ετερογένεια, αλλά όμως ξεπληρώνει καταλυτικά η αποκάλυψη της «διαπλοκής» της. Όλα μέσα σε όλα.

Εργαλεία λόγου 1

Ρέουσες έως και χειμαρρώδεις σκέψεις, παρορμητικά άτακτες έως και ανάκατες, με τελικά γοητευτική έως και αποκαλυπτική ισορροπία, αλληλεπίδραση και διαδραστική κατάλυση.

Φιλοσοφικός καταιγισμός, ο οποίος όμως προκαλεί την κάθαρση και την πρακτική ένταξη στην καθημερινότητα, αλλά και στη διαχρονική υπόσταση.

Συνδυασμός ασυνδύαστων, με πολύ εύστοχες επιλογές και πρακτικό, λογικό, αλλά και επαγωγικό ακόμη αντίκρισμα, που αιφνιδιάζει.

Άριστη προσέγγιση πολιτικής ιστορίας και πολιτικής κριτικής, απροδιάθετη, νηφάλια, παρρησιακή, ισόρροπη, επαγωγική, και τελικώς διά λόγου πειστική.

Εργαλεία λόγου 2

Τα λεκτικά εργαλεία είναι άριστης τεχνικής και πολύ υψηλού επιπέδου. Η γλώσσα λαμπυρίζουσα, η δομή άρτια, η σύνταξη εναργής, η ετυμολογία καταλυτική, η ροή γοητευτική, η σαφήνεια αδιασάλευτη, οι έννοιες απαρτιωμένες, η λογική επαγωγική, η ανάλυση-σύνθεση πρακτική τόσο στη μικροανάπτυξη όσο και στη ολική δομή, γραφή με ροή αιτίου-αιτιατού όπου απαιτείται, απροκατάληπτη αυτο- και ετερο- συλλογική κριτική, ιστορική γνώση γεγονότων, φαινομένων, αλλά και επιφαινομένων όσο και υποφαινομένων ως ιστορικά ανάλεκτα, εντελέχεια στον καθορισμένο ορίζοντα, επαγωγική άρθρωση με τεκμηρίωση στα επί μέρους «διά ταύτα», αλλά και αναπάντεχη εμπλοκή όλης της ετερογένειας στο θέμα, με προσέγγιση παράλληλη, ασύμμετρη, αναλογική, αντιδιασταλτική, ιστορική ή και ανιστορική, συμβιωτική ή αβιωτική.

Εργαλεία λόγου 3

Το βιβλίο αποτελεί μια ανατομία αρθρωτή, κεντημένη επάνω σε μια τεράστια τοιχογραφία, με την οποία ανατέμνονται οι επιδραστικές σχέσεις προσώπων, θεσμών, κοινωνίας, αποστράτων, ενώσεων, πολιτικής, πολιτικών και κομμάτων. Εντυπωσιακή είναι η αναλυτική ψυχολογία των αποστράτων και απομάχων, η αναζήτηση της σκοτεινής πλευράς του μέσου ιστορικού προσώπου, η ιδιότητα του βιβλίου ως ένα εξαιρετικό ημερολόγιο γεγονότων. Αιφνιδιάζει η έντεχνη πολιτική συγκριτική καταγραφή, με αφορμή τα των βετεράνων, και ότι η προσέγγιση του βιβλίου γενικότερα, αφορά περισσότερο τις σχέσεις με την κοινωνία και τα κοινά, παρά τις μεταξύ των ενώσεων διαφορές. Από την άλλη πλευρά, περισσότερο τονίζεται το περιβάλλον ποιοτικό κλίμα και οι σχέσεις με τις ενώσεις αποστράτων. Πάντως η αίσθηση του ομιλούντος είναι ότι η εντόπιση μοτίβων συγκλίσεων και αποκλίσεων από την χαοτική κατάσταση των ενώσεων αποτελεί συγγραφικό επίτευγμα.

Εργαλεία λόγου

Με έναν ολιγολεκτικό προσδιορισμό, το βιβλίο είναι έως και συναρπαστικό στη γραφή και στο αποτέλεσμα.

Ως επιμύθιο θα έπρεπε να καταγράψω την απροκατάληπτη προσέγγιση του συγγραφέα στο ιστορικό αντικείμενο, την κριτική συσχέτιση και τέλος την ακόλουθη παρρησιακή παρουσίαση. Θεωρώ όμως ότι η ανακάλυψή τους είναι η κύρια ανταμοιβή του αναγνώστη, ο οποίος μπορεί μετά την εντόπισή τους να ενδιατρίψει σ’ αυτήν, όχι μόνο άμεσα, αλλά και με έμμεσο τρόπο.

Επιμύθιο

Ως επιμύθιο μπορώ να πω ότι εκφράζω την ελπίδα πως κατέγραψα ικανά στοιχεία ώστε να λειτουργήσουν ως κίνητρο ανάγνωσης και συμμετοχής σ’ ένα πραγματικά γοητευτικό και αποκαλυπτικό ταξίδι που προσφέρει το βιβλίο αυτό.

Ομιλητής: Αναστάσιος Μάνθος, Ταξίαρχος Π.Α. ε.α. ιατρός, Ομότιμος καθηγητής Ιατρικής, πρώην Πρύτανης Α.Π.Θ.

Επιμέλεια Ανάρτησης : Αργύρης Τασιόπουλος